Het belang van verhalen vertellen

Ik kom uit een familie van verhalenvertellers. Zowel aan mijn moeders kant als aan mijn vaders kant.
Anekdotes over hun eigen jeugd, over hoe het leven was, over de eigenaardigheden van familieleden of dorpsbewoners. Verhalen over plekken, hoe het was en hoe het veranderd is. Over hoe ze hun jeugd beleefden, hoe hun ouders met hen omgingen, wat ze leuk vonden, wat ze moeilijk vonden.

De broer van mijn moeder, mijn oom, was de allerbeste verhalenverteller. Hij had een uitgebreid repertoire aan verhalen, meestal met een (niet zo) verborgen financieel advies. Waar je niet noodzakelijkerwijs op zat te wachten.
Hij was graag aan het woord en als je even niet meer wist waar je het met hem over moest hebben, dan vroeg je gewoon iets in de trant van ‘hoe ging dat ook al weer met die muizen onder je bed?’ En dan vertelde hij nog een keer het verhaal wat hij al zo vaak verteld had.
Vorig jaar overleed mijn oom en werd het een stuk stiller. Het maakt me verdrietig omdat ik zelf ook ouder wordt en besef dat er aan de bovenkant steeds meer mensen zullen wegvallen. Wie houdt dan nog al die verhalen, onze geschiedenis, levend? Wat valt er allemaal weg aan verhalen, en wat heb ik zelf te vertellen aan mijn kinderen? Ik vrees dat ik al die verhalen niet zal kunnen onthouden en navertellen. Maar het is wel mijn geschiedenis. Voor zover het me lukt wil ik de verhalen die ik gehoord heb blijven navertellen. En mijn eigen er aan toevoegen. Weten hoe je voorouders waren, leert je zoveel over jezelf. Als ouder zie je niet alleen jezelf gespiegeld in je kinderen, maar je vindt jezelf ook terug in je voorouders. Ik vind het vaak heel troostvol in om de familieverhalen te horen.

Ik in de box. Daar zat ik graag in, aldus mijn moeder. Men zegt dat je geen herinneringen kunt hebben van voor je 4e jaar ofzo, maar ik heb absoluut herinneringen aan mijn tijd als dreumes. Ik heb o.a. een duidelijke herinnering aan dat ik in deze hoek zit te spelen en dat een vreemde man zich over mij heenboog (mijn opa). Ik herinner me het alleen zonder de tralies; een teken dat ik me niet opgesloten voelde. 

Lees hier mijn blogpost over 'Langs het tuinpad van mijn vader'. 

Een van de dingen die ik nog steeds niet gedaan heb, is het maken van fotoalbums van de kinderen. Ik kan zeggen omdat ik er nog nooit tijd voor heb gehad, maar eerlijk gezegd komt het eerder omdat het kijken naar de foto’s vooral heel pijnlijk is voor me. Het herinnert me grotendeels aan een gespannen tijd, aan de enorme druk die ik ervaren heb en vooral aan het gemis van een ontspannen tijd, waar ik juist wel naar verlangde. Als om mezelf te troosten ben ik begonnen de momenten te benoemen die me dierbaar zijn. Die kleine kostbare momenten tussen alle dagelijkse stress en hectiek in. Ik ging aan de kinderen vertellen wat hun lievelingsspeelgoed was, of waar ze hebben leren kruipen of lopen. Over lieve gebaren van een ander naar hen toe. Over hoe ze totaal in paniek waren toen er een beschimmelde mandarijn uit de vuilniszak rolde en dat dat stiekem best wel grappig was. Over die keer dat Gemma voor het eerst sneeuw zag en er maar naar bleef kijken en wijzen; ze was totaal verwonderd. Over hoe leuk ik het vond om iets voor ze te maken, ook al was ik daar avond aan avond mee bezig.

Laatst zei dochter Ellie tegen me dat ze het zo leuk vindt als ik vertel over hoe zij vroeger was als baby. Het brengt ook verhalen en herinneringen van haar kant naar boven. Zij kan zich nog goed herinneren dat ze naar de eerste hulp moest omdat haar sleutelbeen was gebroken. Ze was volgens mij nog net geen 3 en als ze er over vertelt dan kan ik merken hoe indrukwekkend het voor haar was.

Je zult zien dat als je veel naar verhalen van je familie, over je voorouders,  luistert, dat je patronen gaat herkennen. Thema’s hebben de neiging zich in elke generatie te laten zien. En dat geeft lucht! Want dat betekent dat je het niet in je eentje hoeft te dragen. Je krijgt als het ware een nieuw begrip voor jezelf. Wat is er een mooier cadeau om de generatie na jou te geven, dan begrip voor henzelf?

Het vertellen van verhalen op zichzelf heeft ook een functie: het verzacht pijnlijke herinneringen. Door ze uit te spreken gaat de spanning en de scherpe kantjes er wat van af. Hoofd- en bijzaak laten zich duidelijker zien en je hoeft het niet in je eentje te ‘dragen’.

Met het gemak van digitaal fotograferen hebben we al snel een enorme collectie foto’s. Maar heb ik van elke gebeurtenis een foto nodig? Het zit ‘m niet in de hoeveelheid foto’s, immers van mijn grootouders zijn lang zo veel foto’s niet als van mijzelf, maar herinneringen zal talrijk. Ook hoef ik niet alle spullen uit erfenissen te houden om me iemand te herinneren.
Ik realiseerde me dat ik niet veel foto’s nodig heb. Dat ik niet alles hoef te documenteren, iets wat je geneigd bent om te doen als je het gevoel hebt dat je vooral veel mist – in het moment. Het gaat er om dat je het verhaal bij de foto’s blijft vertellen. Eén foto van je kind op een trekker kan een heel verhaal in zich houden. Foto’s krijgen pas belang als je er een verhaal bij vertelt.

Een hele leuke film in dit verband om te zien is Coco. Staat sinds kort op Netflix en dochter Ellie is er zo’n enorm fan van, dat ze ‘m al wel vier keer gezien heeft volgens mij. Het gaat over de viering van Día De Los Muertos. Over hoe families door de generaties heen verbonden blijven, door de herinnering levend te houden. Aan het eind heb je een brok in je keel.

Tot zover weer vandaag!
Warme groet,
Anita