Drie soorten trauma

Bij trauma dacht ik altijd aan mishandeling, misbruik, verwaarlozing of aan een zwaar ongeval, maar inmiddels zie ik trauma in een breder perspectief. Het hoeft niet altijd het meest afschuwelijk denkbare te zijn. Ook ogenschijnlijk onschuldige voorvallen kunnen voor een trauma zorgen. De dingen des levens, zeg maar. Ook met een gelukkige jeugd en fijne ouders kun er iets gebeuren wat traumatisch voor je was. Een trauma ontstaat als een gebeurtenis een schok teweegbrengt, een gebeurtenis die te groot voor je is om op dat moment te verwerken. Je zenuwstelsel kan het niet aan. Iets in jou raakt daardoor geblokkeerd. 

Dat kan een gebeurtenis in je kindertijd geweest zijn, als baby, of in je pubertijd. Of juist op volwassen leeftijd. Iets wat een schok bij je heeft teweeggebracht, iets wat je op dat moment niet kon verwerken. Wat ook niet onbelangrijk is om te noemen: een gebeurtenis kan goed afgelopen zijn, bijvoorbeeld omdat je bij een ongeval gewond bent geraakt, maar je het wonderwel overleefd hebt. Het neemt niet weg dat het voorval zelf wel traumatisch was. Of je brengt een gezond kind ter wereld, maar de bevalling zelf was verschrikkelijk. Soms is een heftige gebeurtenis niet jou rechtstreeks overkomen – bijvoorbeeld een ernstig ongeval – maar was jij hier getuige van, wat bij jou als omstander zijn sporen heeft nagelaten

Trauma’s hebben een enorme invloed op ons fysieke lijf. Ons lichaam reageert erop met stress, grote onrust, verlies van contact met ons lijf. Trauma heeft ook een hele grote invloed op onze manier van hechting, hoe we relaties aangaan. Vooral als een trauma ons op jonge leeftijd overkomt. Trauma’s zijn zelfs terug te zien in ons DNA. 

Bij het opruimen van je huis kun je zulke blokkades in jezelf tegenkomen. Spullen waarbij alleen de gedachte om ze kwijt te raken je al paniek bezorgd. Spullen die té pijnlijk zijn. Spullen die je telkens uit de weg gaat. Vaak moeten we eerst door andere moeites heen ploegen en dan opeens herken je een patroon en zie je hoe een bepaalde gebeurtenis je gedrag daarna beïnvloed heeft.

Drie soorten trauma

In deze blogpost neem ik je mee door drie soorten trauma. Er valt nog veel meer over te zeggen, maar ik neem je mee aan de hand van mijn hoe ik het zelf ervaren heb en wat ik er gaandeweg over geleerd heb en ben gaan begrijpen. Bij elke categorie geef ik een handreiking voor hoe je er met het opruimen van je spullen mee kunt werken. 

Individueel of persoonlijk trauma

Dit trauma is het meest herkenbaar. Dit is wat er in jouw leven gebeurd is. Dit is jou overkomen. Toen je heel jong was, misschien een baby nog, of toen je al ouder was. Gescheiden worden van je moeder. Een vechtscheiding van je ouders. Overlijden van een ouder of broer of zus. Ongeval. Operatie. Pesten op school. Of pesten op de werkvloer. Een gecompliceerde bevalling. Verlies van een partner. Iets wat een schok bij jou teweegbracht op enig moment in je leven. Of op meerdere momenten in je leven. Datgene wat je een schok heeft bezorgd kan zich zelfs herhalen in je leven; dezelfde emotie, maar dan in andere gebeurtenissen. 

Met betrekking tot spullen: 

Spullen zullen je aan het voorval, verlies, het gemis en de pijn herinneren. Items hoeven niet altijd rechtstreeks met een voorval te maken hebben, maar het is het gevoel wat eraan gekoppeld is. De items zelf (een omvangrijke verzameling, babykleertjes, een ansicht van een dierbare, paperassen uit een bepaalde periode, je knuffeldoekje van vroeger) kunnen een betekenis voor je hebben. Maar ook de afwezigheid van iets kan een betekenis voor je hebben. Bijvoorbeeld spullen die verloren zijn gegaan in een brand of bij een verhuizing. Er is tijd voor nodig om hierin een weg te vinden. Soms geeft het item een pijnlijke herinnering, maar is het te moeilijk om daadwerkelijk het item weg te doen. Kijk hoe je de herinnering op een andere manier kunt vormgeving. Door het symbolisch planten van een boom in je eigen tuin, of een geadopteerde boom. Door elk jaar op een bepaalde dag een ritueel te doen. Een taart te bakken of een gerecht te maken. Door een bepaalde plek te bezoeken. Door een schilderij te maken of door een gedicht te maken. Een vuurtje stoken en woorden op papier opstoken. 

Overgeërfd trauma (inherited trauma of ancestral trauma)

We erven van alles van onze voorouders. Onze neus, onze kleur ogen, ons loopje, ons talent voor zaken doen, ons talent voor kunst, ons gevoel voor taal en onze platvoeten. Maar we kunnen ook trauma’s erven van onze voorouders. Meer ontdekken over hoe dit werkt geeft je een enorm inzicht in je eigen innerlijk leven. Overgeërfd trauma zit in ons DNA. Epigenetische markeringen (tags) die we doorgeven aan de volgende generatie. Epigenetica gaat over de erfelijkheid van onze ervaringen en onze omgeving. Elke schokkende gebeurtenis geeft een kleine wijziging in het functioneren van ons DNA. Het DNA zelf verandert niet, maar de manier waarop het functioneert verandert. 

Het werd me voor het eerst duidelijk dat bepaalde afkeren en gevoeligheden die ik had niet puur van mezelf waren, niet puur ontstaan door gebeurtenissen uit mijn eigen leven, maar veel ouder waren – ouder dan ikzelf – toen ik mijn vader een van zijn herinneringen hoorde vertellen die ik nog niet eerder van hem had gehoord en waarbij hij een kant van zichzelf liet zien die ik niet van hem wist én hij beschreef exact een gevoel waar ik als kind ook mee had geworsteld. Zonder dat ik daar een duidelijk aanwijsbaar voorval bij had. Toen wist ik dat ik iets op het spoor was. 

Overgeërfd trauma is vaak te herkennen aan een extreme of irrationele gevoeligheid, een felle reactie, die je niet rechtstreeks kunt herleiden naar een gebeurtenis uit je eigen leven. Je kunt bijvoorbeeld een irrationele woede voelen als het gaat om onrecht. Een woede die groter voelt als jijzelf wanneer je merkt dat iemand je knollen voor citroenen heeft verkocht op MP of Vinted. Je gaat aan alle mogelijke loketten je beklag doen. Terwijl de daadwerkelijke schade misschien maar €10 is, is het voorval een poort naar woede om het bedrog. Als je dan ontdekt dat je ouders of grootouders ooit opgelicht en zwaar gedupeerd zijn en nergens terecht konden voor genoegdoening, dan valt die woede over onrecht opeens beter op zijn plaats. Andere voorbeelden van een sterke reactie zijn angst of innerlijke onrust (anxiety). 

Overgeërfd trauma komt vaak naar voren bij een grote gebeurtenis in iemands leven. Zoals huwelijk, moeder worden, verhuizing. 

Het heeft mij heel veel inzicht in mezelf gegeven door me in dit type trauma te verdiepen. Ik deed o.a. een training bij de ISSP (de school waar ik ook mijn meditatieopleiding heb gevolgd). Er zijn meerdere therapeuten die zich met overgeërfd trauma bezighouden. Mark Wolynn is er een van. Hij schreef het boek It didn’t start with you. 

Bij overgeërfd trauma gaat het niet altijd specifiek over een gebeurtenis die zich herhaalt binnen generaties – bijvoorbeeld dat elke generatie met faillissement te maken krijgt, of waarin echtscheiding veel voorkomt, of tienerzwangerschappen, maar het gaat vaker om de emotie die ermee gepaard gaat. Die emotie is zo heftig geweest dat het niet binnen één generatie verwerkt kan worden. Emoties als diepe schaamte, onrechtvaardigheid, een diep verdriet, een geheim. Deze emoties kunnen zich bij latere generaties in een ander verhaal opnieuw laten zien. 

Je zou kunnen denken: o jee, moet ik ook nog het juk van het trauma van mijn voorouders dragen, ik heb al genoeg aan mijn eigen juk. Maar ik merkte dat ik het bevrijdend vond door de lijnen van mijn voorouders te ontdekken. Ik hoefde het niet allemaal alleen te dragen, of alleen op te lossen. Er waren al generaties voor mij geweest die zich hetzelfde gevoeld hadden, ik was niet alleen. Het reist door jou heen. Jij bent het niet zelf, dat trauma. Met elk stukje heling dat jij eraan kunt geven, maak je het draaglijker voor de generaties na jou. 

Met betrekking tot spullen: 

Probeer zoveel mogelijk de verhalen te vertellen bij items in je huis. Erfstukken hebben hun verhaal. Wat kocht jij van je eerstverdiende loon en heb je dat item nog? Wat was het eerste plaatje of cd dat je kocht? Welke spullen kreeg je voor je huwelijk? Eigenlijk kun je dit soort verhalen niet vaak genoeg herhalen naar je gezins- en familieleden. Probeer ook verhalen te verzamelen van je familie. Hoor je ouders uit – als je ze nog hebt – ooms, tantes, buren van vroeger. Je hoort soms onverwachte dingen, waardoor je jezelf beter gaat begrijpen. Ze maken het beeld van je roots meer en meer compleet. Geef de verhalen door, je nakomelingen zullen er hun voordeel mee kunnen doen. [link invoegen] Wat je ook meer duidelijkheid kan geven is te oefenen met familieopstellingen. 

Collectief trauma

Hoe heeft de Tweede Wereldoorlog nog invloed op jouw leven, als je de oorlog niet hebt meegemaakt? Hoe heeft de oorlog in Afghanistan impact op jouw leven als je niemand kent die hierdoor geraakt is? Hoe hebben overstromingen in verre landen impact op jou, als je niemand kent die daarbij omgekomen is. Hoe heeft de Toeslagenaffaire invloed op jou als het jouzelf niet trof?

We gaan het steeds meer nodig hebben om gezamenlijk aan onze trauma’s te werken. De oorlog in Oekraïne is niet alleen tussen Oekraïne en Rusland. Dingen worden nog teveel weggemoffeld. Het voelt als een ver-van-ons-bed show. Het regenwoud in Brazilië wordt gekapt, en daar zijn we het niet mee eens, maar tja wij wonen hier. En wat kan een mens nou werkelijk doen? Probeer om je niet teveel te richten op het falen van beleid van de overheid, maar werk aan het vormen van een collectieve bedding voor het verdriet of angst die groepen ervaren hebben. 

We hoeven geen tradities af te schaffen, of onze geschiedenis te herschrijven, naambordjes van zeehelden hoeven niet weggehaald te worden, maar het verhaal moet verteld blijven worden. Niet wegpoetsen, excuses en weer doorgaan, goedpraten of verzwijgen, maar aandacht geven aan het leed dat groepen ervaren hebben. Zodat het breder gedragen kan worden. Een last die door meer mensen gedragen wordt is een lichtere last. 

Met betrekking tot spullen: 

Werken aan het collectieve trauma kun je denk ik doen door te werken aan je eigen trauma’s. Stel dat het collectieve trauma een soort composthoop is. Een gigantische berg onverteerde pijn en leed en onrecht. Wat kun jij eraan doen om er gezonde compost aan toe te voegen? Door te werken aan je eigen moeilijke stukken, breek je het al een beetje op en kan het op de grote hoop beter verteerd worden. En dat maakt weer een gezondere voedingsbodem voor volgende generaties. 

Aanvankelijk dacht ik dat een mens een of wellicht een combinatie van trauma’s kon hebben, maar inmiddels denk ik dat een mens door al deze lagen heen gaat. Uiteindelijk zijn alle trauma’s in de wereld van iedereen zijn. Alle persoonlijke trauma’s zijn van het collectief en alle collectieve trauma’s zijn van het individu. Door trauma, moeilijke stukken in onszelf, tijd en ruimte te geven, kan er heling ontstaan. 

Warme groet, 

Anita

Als je meer wilt lezen over trauma’s, dan helpt dit lijstje je vast op weg. 

Deze onderzoekers houden zich bezig met trauma. Hun werk is makkelijk te vinden op het web, op youtube, via hun boeken e.d.: 

Dr. Gabor Maté

Dr. Diane Poole Heller (gespecialiseerd in hechtingsstijlen)

Mark Wolynn (gespecialiseerd in overgeerfd trauma)

Dr. Bessel van der Kolk

Dr. Thomas Hübl (gespecialiseerd in collectief trauma) 

Dr. Dan Siegel

Dr. Peter Levine hij schreef o.a. De tijger ontwaakt over lichaamsgerichte therapie bij herstel van trauma

==================================================================

In 2012 begon in mijn leven te vereenvoudigen door het opruimen van mijn huis. 

Mijn belevenissen over opruimen en minimaliseren, over eenvoudiger leven ben ik bij gaan houden op dit blog. Hier lees je mijn terugblik. Omdat ik het een enorm leerzaam proces vond - en nog steeds vind - ben ik blijven bloggen en vertellen over hoe je op een praktische manier meer richting aan je leven kunt geven en veerkrachtiger wordt en een groter gevoel van zingeving krijgt. 

Heb je behoefte aan begeleiding, dan kun je contact voor een e-mail consult. 

Wil je op de hoogte blijven, meld je dan aan voor mijn maandelijkse nieuwsbrief. Elke maand deel ik mijn gedachtes, meditaties of tips die passen bij het seizoen.